Jak skorzystanie przez Agencję Nieruchomości Rolnych z prawa pierwokupu lub wykupu może przyczynić się do ogromnych zmian w spółce będącej właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnych? Kto skorzysta, a kto straci na nowych regulacjach prawnych? W jaki sposób przygotować spółkę do zmian i jakie są możliwości prywatyzacji spółki z udziałem Skarbu Państwa?
Analiza
30 kwietnia br. weszły w życie nowe przepisy dotyczące obrotu nieruchomościami rolnymi. Nowe regulacje wprowadzają szereg ograniczeń w obrocie ziemią rolną, w szczególności prawo do pierwokupu nieruchomości rolnych przez Agencje Nieruchomości Rolnych. Nowe regulacje dają także Agencji prawo pierwokupu i wykupu udziałów spółek z o.o. i akcji spółek akcyjnych będących właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnych. Poza konsekwencjami, jakie rodzi skorzystanie przez Agencję z przysługującego jej prawa pierwokupu bądź wykupu w sferze korporacyjnej, przystąpienie Skarbu Państwa do spółki ma także inne konsekwencje. Powoduje przykładowo, że do takiej spółki zastosowanie znajdą niektóre przepisy szczególne regulujące funkcjonowanie spółek Skarbu Państwa. Ma to znaczenie chociażby w zakresie procedury późniejszego zbycia udziałów lub akcji przez Skarb Państwa oraz kształtowania wynagrodzeń organów spółek.
Ograniczenie wysokości wynagrodzenia członków organów spółki
W spółkach kapitałowych, w których bezpośredni udział Skarbu Państwa przekraczać będzie 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji, zastosowanie znajdzie ustawa o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (tzw. ustawa kominowa). Ta sama ustawa znajdzie zastosowanie do spółek, w których Skarb Państwa będzie posiadał pośrednio, przez swoje spółki zależne, powyżej 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji.
Ustawa kominowa swoim zakresem obejmuje między innymi członków organów zarządzających, a w szczególności członków zarządu, głównych księgowych, czy członków organów nadzorczych spółek z udziałem Skarbu Państwa (w szczególności rad nadzorczych). Dlatego też w sytuacji, gdy „spółka rolna” stanie się spółką Skarbu Państwa niezbędna jest weryfikacja dotychczasowych kwestii kadrowych.
Niezależnie od podstawy nawiązania stosunku pracy lub rodzaju umowy cywilnoprawnej stanowiącej podstawę zatrudnienia, osobom tym przysługuje wyłącznie wynagrodzenie miesięczne. Przy tym członkom zarządu i głównym księgowym mogą być przyznane świadczenia dodatkowe oraz nagroda roczna. Niedopuszczalne jest natomiast przyznanie takim osobom prowizji od zysku, nagrody z zakładowego funduszu nagród czy roszczenia z tytułu udziału w zysku lub nadwyżce bilansowej.
Ponadto, tzw. ustawa kominowa wprowadza ograniczenia w zakresie wysokości wynagrodzenia wyżej opisanych osób. Maksymalna wysokość ich wynagrodzenia miesięcznego nie może przekroczyć:
- dla osób zatrudnionych w spółkach prawa handlowego, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji – sześciokrotności,
- dla osób zatrudnionych w spółkach prawa handlowego, w których udział spółek prawa handlowego w których udział Skarbu Państwa wynosi powyżej 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji (czyli tzw. spółek córek, w których ANR przejmie udziały) – czterokrotności,
- dla członków organów nadzorczych w spółkach prawa handlowego, w których udział Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji (oraz w spółkach w których udział ww. spółek przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji), a w szczególności rad nadzorczych i komisji rewizyjnych – jednego,
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Przyznanie osobom objętym tzw. ustawą kominową wynagrodzeń wyższych niż dopuszczone ustawą jest nieważne w części przekraczającej kwotę maksymalną wskazaną przez ustawę.
Powyższe regulacje w najbliższym czasie mogą ulec zmianie. Aktualnie do podpisu Prezydenta przekazano bowiem ustawę o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, która ma docelowo zastąpić dotychczas obowiązującą tzw. ustawę kominową. Dlatego też, w przypadku nabycia udziałów w spółce przez Agencję, działającą w imieniu Skarbu Państwa, warto na bieżąco śledzić zmiany prawne wpływające na wysokość wynagrodzenia osób zatrudnionych w spółkach Skarbu Państwa.
Możliwości prywatyzacji spółki z udziałem Skarbu Państwa
Gdy spółka w wyniku skorzystania przez Agencję z prawa pierowokupu lub wykupu jej udziałów (akcji) stanie się spółką Skarbu Państwa, do późniejszego zbycia jej udziałów (akcji) przez Skarb Państwa zastosowanie znajdzie ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji. Zbywanie udziałów (akcji) w spółkach należących do Skarbu Państwa jest bowiem także prywatyzacją w rozumieniu tej ustawy.
Oznacza to, że zamiast reguł przewidzianych dla zbycia udziałów (akcji) w spółce kapitałowej, określonych w kodeksie spółek handlowych, zastosowanie będą miały reguły określone w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji.
Ustawa ta przewiduje szczególny tryb zbycia udziałów(akcji), którego niezachowanie powoduje nieważność zbycia. Nie wchodząc w szczegóły, należy wskazać, że udziały (akcje) należące do Skarbu Państwa co do zasady są zbywane w trybie:
- oferty ogłoszonej publicznie;
- przetargu publicznego;
- negocjacji podjętych na podstawie publicznego zaproszenia;
- przyjęcia oferty w odpowiedzi na wezwanie ogłoszone na podstawie przepisów o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych;
- aukcji ogłoszonej publicznie;
- sprzedaży akcji w obrocie zorganizowanym w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi;
- sprzedaży na podstawie oferty publicznej akcji objętych prospektem emisyjnym lub memorandum informacyjnym w rozumieniu ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, sporządzonym w związku z tą ofertą lub dopuszczeniem tych akcji do obrotu na rynku regulowanym;
- sprzedaży akcji, poza obrotem zorganizowanym w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, z użyciem systemu kojarzącego oferty kupna i sprzedaży, zorganizowanego i prowadzonego przez spółkę prowadzącą rynek regulowany.
Rada Ministrów może wyrazić jednak zgodę na zastosowanie innego niż wskazane powyżej trybu zbywania akcji. Może przykładowo wyrazić zgodę na wniesienie udziałów (akcji) należących do Skarbu Państwa do innej jednoosobowej spółki Skarbu Państwa w zamian za objęcie akcji w podwyższonym kapitale zakładowym tej spółki.
Ponadto, udziały (akcje) należące do Skarbu Państwa mogą być zbywane w trybie innym niż wskazane powyżej i to bez obowiązku występowania o zgodę Rady Ministrów, jeżeli:
- nabywca i cena są wskazane w umowie prywatyzacyjnej, a zbycie dotyczy udziałów (akcji) spółek, w których Skarb Państwa posiada mniej niż 50% kapitału zakładowego, lub
- zbycie dotyczy udziałów (akcji) spółek, w których Skarb Państwa posiada nie więcej niż 25% kapitału zakładowego.
Powyższe regulacje będą miały znaczenie w sytuacji, gdy dotychczasowi wspólnicy będą chcieli podjąć działania w kierunku wykupienia udziałów (akcji) należących do Skarbu Państwa. Dlatego też warto zwrócić uwagę na wskazane powyżej regulacje dotyczące procedury zbywania akcji „spółek rolnych” z udziałem Skarbu Państwa, odmienne od zwykłej procedury zbycia udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego.
Wnioski
Przystąpienie Skarbu Państwa do „spółki rolnej” wpływa na jej funkcjonowanie na wielu płaszczyznach. Poza skutkami korporacyjnymi opisywanej zmiany, właściwymi dla każdego przypadku przeniesienia udziałów lub akcji w spółce na inny podmiot, nacjonalizacja spółki powoduje także, że zastosowanie do niej znajdą bardziej rygorystyczne przepisy niż te – dotyczące spółek bez udziału Skarbu Państwa. O tych właśnie skutkach powinni pamiętać wspólnicy lub akcjonariusze decydujący się na zbycie udziałów lub akcji w spółce posiadającej nieruchomość rolną oraz osoby zarządzające spółką z udziałem Skarbu Państwa.