Czy w przypadku wygaśnięcia służebności przed upływem terminu, na który została ustanowiona, przedsiębiorstwo infrastrukturalne może żądać zwrotu wynagrodzenia za służebność przesyłu wypłaconego właścicielowi nieruchomości obciążonej?
Analiza
Zgodnie z powszechną praktyką służebności ustanawiane są przeważnie za ustalonym wynagrodzeniem na określony czas. Wynagrodzenie płatne jest zazwyczaj z góry za cały okres na jaki została ustanowiona służebność. Służebność może jednak wygasnąć przed upływem okresu, na który została ustanowiona. Może tak się stać zarówno w wyniku rozwiązania służebności przez sąd na skutek żądania zniesienia służebności przez właściciela nieruchomości obciążonej, jak i na skutek zrzeczenia się służebności przez właściciela nieruchomości władnącej lub przez przedsiębiorcę, na rzecz którego służebność została ustanowiona (w przypadku służebności przesyłu). Zrzeczenie się służebności przesyłu przez przedsiębiorcę na rzecz którego służebność została ustanowiona (np. przedsiębiorstwo energetyczne, telekomunikacyjne itp) może nastąpić na przykład jeżeli na skutek rozbudowy sieci, utrzymanie jej części znajdującej się na nieruchomości obciążonej nie jest już potrzebne, wobec czego ustanowiona służebność straciła dla przedsiębiorcy sens.
W razie wygaśnięcia służebności przed upływem okresu, na który służebność została ustanowiona, właściciel nieruchomości władnącej (przedsiębiorca w przypadku służebności przesyłu) może domagać się od właściciela nieruchomości obciążonej zwrotu wypłaconego jednorazowo wynagrodzenia w części proporcjonalnej do okresu, w którym z uwagi na wygaśnięcie służebności nie będzie on korzystał ze służebności. Wygaśnięcie służebności powoduje odpadnięcie podstawy prawnej dla wypłaconego wynagrodzenia w kwocie proporcjonalnej do okresu, w którym ona nie będzie wykonywana. Odpadnięcie podstawy prawnej oznaczać będzie, że wypłacone wynagrodzenie, w zakresie proporcjonalnym do okresu niekorzystania ze służebności, stanie się świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 Kodeksu cywilnego. Właściciele nieruchomości obciążonej jako wzbogaceni świadczeniem nienależnym są zobowiązani do zwrotu nienależnego świadczenia właścicielowi nieruchomości władnącej bądź uprawnionemu przedsiębiorcy w przypadku służebności przesyłu. Zwrot nienależnego świadczenia może być dochodzony sądownie, a podstawą prawną do dochodzenia zwrotu nienależnego świadczenia jest art. 410 w zw. z art. 405 Kodeksu Cywilnego).
Wnioski
W razie wygaśnięcia służebności przed upływem okresu, na który została ustanowiona, właściciel nieruchomości władnącej może domagać się od właściciela nieruchomości obciążonej zwrotu wypłaconego wynagrodzenia w części proporcjonalnej do okresu, w którym nie będzie już z niej korzystać.
Wypłacone wynagrodzenie z chwilą wygaśnięcia służebności staje się świadczeniem niezależnym w części przypadającej na okres, w którym służebność nie będzie wykonywana. Właściciel nieruchomości obciążonej jest zobowiązany do zwrotu wynagrodzenia, w części, w jakiej stało się ono nienależne.