Kiedy członkowie spółdzielni mieszkaniowej tworzą Walne Zgromadzenie? W jaki sposób i kto może zaskarżyć uchwałę Walnego Zgromadzenia? Jakie są podstawy zaskarżenia uchwały Walnego Zgromadzenia? Do jakiego Sądu należy złożyć pozew?
Analiza
Walne Zgromadzenie jest najwyższym (najważniejszym) organem spółdzielni mieszkaniowej. Organ ten tworzą przybyli na zgromadzenie członkowie spółdzielni, jednakże nie jako zebrana ad hoc grupa nawet wszystkich członków danej spółdzielni mieszkaniowej. By mówić o działaniu osób jako Walne Zgromadzenie spółdzielni mieszkaniowej niezbędne jest zwołanie organu przez uprawniony do tego podmiot i w określonej ustawą lub statutem spółdzielni procedurze. Tylko tak zorganizowana grupa utworzy organ danej spółdzielni mieszkaniowej, który może podejmować decyzje w formie uchwał.
Zgodnie z powszechnie przyjętą zasadą podejmowania decyzji przez wieloosobowy organ uchwała zostaje podjęta, gdy określona ustawowo lub statutowo większość odda głos „za” jej powzięciem. Przyjmuje się przy tym, że Walne Zgromadzenie głosuje zawsze nad pozytywną treścią uchwały, tj. np. za wyrażeniem, a nie za niewyrażeniem, zgody na daną czynność. W tej konwencji nieuzyskanie przez uchwałę określonej liczby głosów „za” lub oddanie większej liczby głosów „przeciw” oznacza, że uchwała nie została podjęta. Jest to równoznaczne z nieudzieleniem zgody na daną czynność, a nie z niezajęciem stanowiska w danej sprawie.
Uchwały Walnego Zgromadzenia mogą być w różnym stopniu dotknięte wadą, a usunięcie takiej uchwały z obrotu prawnego, gdy Walne Zgromadzenie nie może lub nie chce samo jej uchylić, jest możliwe w trybie kontroli sądowej. W zależności od stwierdzonego uchybienia uchwała może być przez sąd uznana za nieistniejącą lub bezwzględnie nieważną (ze skutkiem wstecznym – od dnia jej podjęcia), albo zostać przez sąd uchylona (ze skutkiem od dnia uprawomocnienia się orzeczenia).
Uchwałę uważa się z nieistniejącą, gdy w ogóle nie została podjęta tj. np. gdy nie uzyskała wystarczającej liczby głosów „za” lub oddano więcej głosów „przeciw”, czy też została powzięta poza obradami Walnego Zgromadzenia (przez członków spółdzielni, ale bez jego formalnego zwoływania) lub przez osoby nie będące członkami spółdzielni. W takich lub podobnych sytuacjach przyjmuje się, że w ogóle nie można mówić o podjęciu przez organ uchwały, ale wobec jej funkcjonowania w obrocie prawnym niezbędne jest sądowe ustalenie, że uchwała ta nie istnieje.
Uchwała nieważna to taka, która choć została ważnie podjęta to jej treść – lub sposób jej przyjmowania – narusza przepisów prawa powszechnego (np. ustaw, rozporządzeń, znajdującego bezpośrednie stosowanie prawa Wspólnot Europejskich). Nieważną będzie też zgodna z prawem uchwała podjęta w sprawie nie objętej porządkiem obrad podanym do wiadomości członkom spółdzielni. Istnieje możliwość ustalenia nieważności uchwały także, gdy doszło do naruszenia procedury w toku jej podejmowania. W tym wypadku skarżący musi jednak wykazać, że naruszenia te mogły mieć wpływ na treść uchwały lub jej podjęcie. Przykładem takich uchybień może być przeprowadzenie głosowania niezgodnie z postanowieniami statutu, bezpodstawne unieważnienie część głosów lub oddanie głosu przez osobę nieuprawnioną.
Zarówno uchwałę nieistniejącą, jak i nieważną zaskarżyć może każdy, kto ma w tym interes prawny, przy czym złożenie pozwu nie jest ograniczone żadnym terminem. Przyjmuje się, że interes prawny przysługuje członkowi spółdzielni lub jej organom w każdej sytuacji, gdyż podmioty te są zawsze zainteresowane, by usunąć wątpliwość co do istnienia lub ważności uchwały spółdzielni. Jeżeli zaś z pozwem występowałby inny podmiot musiałby on dodatkowo wykazać, że ma odpowiedni interes (potrzebę prawną) w prowadzeniu takiego sporu. Na nieistnienie lub nieważność uchwały można powołać się także w drodze zarzutu podniesionego w innym postępowaniu, np. gdy powód lub pozwany wywodzi swoje prawo lub broni się przed roszczeniem z powołaniem się na taką nieistniejącą lub nieważną uchwałę.
Uchwała która została ważnie podjęta i nie jest sprzeczna z prawem powszechnym może zostać w wyniku zaskarżenia uchylona przez Sąd jeżeli jest sprzeczna z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub godzi w interesy spółdzielni albo ma na celu pokrzywdzenie jej członka (jest to tzw. uchwała względnie nieważna). Sprzeczność uchwały ze statutem ma miejsce, gdy dana regulacja statutowa jest zgodna z przepisami prawa. W przeciwnym wypadku, o ile materia uchwały nie narusza prawa powszechnego, uchwała nie może zostać na tej podstawie uchylona. Pojęcie dobrych obyczajów stanowi klauzulę generalną, w ramach której skarżący może wywodzić, że podjęta uchwała, choć nie jest niezgodna z prawem lub statutem, to w inny sposób narusza powszechnie przyjęte normy moralne, zwyczaje, czy zasady przyzwoitego postępowania. Z kolei uchwała krzywdzi członków spółdzielni jeżeli na skutek jej podjęcia część z nich uzyskuje korzyść kosztem pozostałych, gdy zaburzona zostaje równość praw i obowiązków (np. dochodzi do nieuzasadnione zwolnienie części spółdzielców z partycypacji w kosztach utrzymania całego budynku). Uchwała godzi w interesy spółdzielni, gdy w wyniku jej realizacji dojdzie do wyrządzenia szkody w jej majątku, np. poprzez wyrażenie zgody na zbycie nieruchomości po zaniżonej cenie lub nabycie usług po znacznie zawyżonych stawkach.
Uchwała względnie nieważna może być zaskarżona wyłącznie przez członka spółdzielni mieszkaniowej lub jej Zarząd (za wyjątkiem uchwały dotyczącej wykluczenia lub wykreślenia członka, którą może zaskarżyć wyłącznie ten członek spółdzielni). By móc zaskarżyć uchwałę taka osoba nie musi być obecna na danym Walnym Zgromadzeniu, głosować przeciw danej uchwale, czy też żądać zaprotokołowania sprzeciwu. W odróżnieniu od powództwa o ustalenie nieistnienia lub nieważności uchwały powództwo o jej uchylenie musi być wniesione w terminie 6 tygodni od dnia odbycia Walnego Zgromadzenia. Jeżeli Walne Zgromadzenie nie było zwołane poprawnie i z tego powodu dany członek nie był na nim obecny termin ten rozpoczyna bieg od dnia uzyskania informacji o podjęciu uchwały, przy czym pozew musi zostać złożony najpóźniej w ciągu roku od dnia odbycia Walnego Zgromadzenia. W razie uchybienia powyższym terminom Sąd może w wyjątkowych okolicznościach nie uwzględnić upływu terminu i powództwo rozpoznać.
Powództwa o ustalenie nieistnienia, nieważności lub o uchylenie uchwały rozpoznaje w pierwszej instancji Sąd Okręgowy właściwy dla siedziby danej spółdzielni mieszkaniowej. Jako pozwanego wskazuje się spółdzielnie mieszkaniową, a nie jej Zarząd lub Walne Zgromadzenie. Na skarżącym ciąży obowiązek udowodnienia zarzucanej wady uchwały – inicjatywa własna Sądu jest w tym zakresie bardzo ograniczona. Wyrok ustalający nieistnienie uchwały, jej nieważność lub ją uchylający wiąże wszystkich członków spółdzielni oraz jej organy. Tym samym nie jest konieczne odrębne wytaczanie powództwa przez wszystkie podmioty zainteresowane jej usunięciem z obrotu prawnego.
Wnioski
Walne Zgromadzenie spółdzielni mieszkaniowej tworzą członkowie spółdzielni zorganizowaniu zgodnie z zasadami ustawowymi i statutu danej spółdzielni mieszkaniowej.
Uchwała spółdzielni mieszkaniowej może mieć charakter nieistniejący, może być nieważna lub zostać uchylona przez Sąd w drodze powództwa skierowanego przeciwko spółdzielni.
Uchwała nieistniejąca lub nieważna może być zakwestionowana bez wytaczania powództwa – w ramach zarzutu podniesionego w innym postępowaniu.
Sprawy o stwierdzenie nieistnienia, nieważności lub uchylenia uchwały rozpoznaje w pierwszej instancji Sąd Okręgowy właściwy dla siedziby danej spółdzielni mieszkaniowej.
Autor:
Agata Pawlak-Jaszczak
radca prawny